Overdose là thuật ngữ tiếng Anh, có nghĩa quá liều, chủ yếu là trong sử dụng thuốc. Thế nhưng, cũng còn một số thứ con người đưa vào cơ thể với liều lượng nhiều hơn mức cần thiết, từ đó xảy ra nhiều hệ quả lợi bất cập hại.
Đôi nét về overdose
Theo Bách khoa thư mở, trong thực hành y tế nói chung, dùng thuốc quá liều là việc đưa vào cơ thể hoặc tiếp nhận một lượng lớn thuốc vượt quá mức giới hạn khuyến cáo; hoặc trong thực phẩm ăn quá nhiều một thứ gì đó dẫn đến gây bệnh. Từ “quá liều” thường được dùng trong y tế, chỉ áp dụng cho các loại thuốc, chứ không phải là chất độc, thuốc độc, mặc dù chất độc vô hại với liều thấp.
Thuốc quá liều đôi khi được sử dụng cho mục đích cố ý t.ự s.át, t.ự s.át không thành hoặc tự hại, nhưng đa phần quá liều do tình cờ, kết quả của việc lạm dụng, có thể là chủ ý hoặc vô tình. Cố ý lạm dụng dẫn đến quá liều. Bao gồm sử dụng thuốc theo hướng dẫn điều trị hoặc không được kê đơn bởi bác sĩ, với số lượng quá mức cho phép, trong nỗ lực mang lại cảm giác hưng phấn hay để cho bệnh nhanh khỏi.
Lạm dụng dẫn đến quá liều thường vô tình hay hữu ý, có thể là những sai sót do không đọc kỹ hoặc hiểu rõ nhãn mác. Quá liều tình cờ cũng do việc kê đơn quá mức quy định. Ví dụ, việc sử dụng vitamin tổng hợp để bổ sung sắt. Sắt là thành phần cấu tạo phân tử hemoglobin trong m.áu, vận chuyển oxy đến các tế bào sống.
Khi uống vào một lượng nhỏ, sắt cho phép cơ thể cung cấp hemoglobin, nhưng với số lượng lớn sẽ gây ra sự mất cân bằng pH nghiêm trọng trong cơ thể. Nếu không được điều trị kịp thời bệnh nhân có thể t.ử v.ong hoặc hôn mê vĩnh viễn.
Ngoài thuốc chữa bệnh “quá liều” còn diễn ra ở nhiều lĩnh vực khác, nhất là thực phẩm, đồ uống, thực phẩm dưỡng sinh… Trong trường hợp này, có người gọi là lạm dụng. Do kéo dài nên gây bất lợi cho cơ thể, sinh bệnh như một số trường hợp dưới đây.
Trà đá
Theo khuyến cáo, mọi thứ thái quá đều không tốt. Ví dụ, một người đàn ông 56 t.uổi ở Arkansas (Mỹ) đã bị suy thận nặng do uống quá nhiều trà đá, 16 cốc trà đá 240ml mỗi ngày. Các bác sỹ phát hiện thận của người này bị tắc nghẽn và kích thích. Hậu quả do suy thận, nên phải chạy thận suốt đời do một chất hóa học có tên là oxalat gây ra. Hóa chất này có nhiều trong trà đen.
Các chuyên gia Đại học Y Harvard cho biết, người đàn ông này đã tiêu thụ lượng oxalate cao gấp 3 đến 10
Rau họ cải
Nhóm rau họ cải (Cruciferous Vegetables) là họ thực vật giàu dinh dưỡng, như bông cải xanh, cải bắp và cải xoăn. Những loại rau này thường được khuyến cáo ăn vì giàu chất chống oxy hóa và mang lại nhiều lợi ích sức cho sức khoẻ, nhưng ăn quá nhiều có thể gây bất lợi.
Năm 2011, tại Mỹ, một người đàn ông đã phải nhập viện sau khi dùng quá nhiều bắp cải Brussels vào bữa tối Giáng sinh. Người đàn ông này đã phải dùng tim cơ học và thuốc chống đông m.áu.
Giống như hầu hết các loại rau cải, bắp cải Brussels có chứa một lượng vitamin K cao nên dễ làm đông m.áu. Thuốc chống đông m.áu cần thiết cho cơ tim của con người vận hành hiệu quả, nhưng khi có quá nhiều vitamin K thì tính năng này lại bị chặn lại.
Các bác sỹ phát hiện bệnh nhân ăn quá nhiều bắp cải Brussels nên tim làm việc kém hiệu quả, m.áu đông, nhưng đã can thiệp kịp thời, nên hồi phục nhanh. Theo khuyến nghị của y khoa, ăn quá nhiều bông cải xanh hoặc cải xoăn cũng có thể dẫn đến chứng suy giáp (tuyến giáp hoạt động kém), không sản xuất đủ hormone tuyến giáp. Các chuyên gia dinh dưỡng cho rằng, ăn rau cải điều độ với số lượng hợp lý sẽ mang lại nhiều lợi ích. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán mắc bệnh suy giáp (hypothyroidism) thì nên tránh ăn bông cải xanh.
Cam thảo đen
Đầu năm 2017, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã ban hành một thông báo cảnh báo những ảnh hưởng tiêu cực của việc dùng cam thảo đen một cách thường xuyên hoặc với số lượng lớn. Sở dĩ FDA đưa ra cảnh báo này là do từ năm 2016 đã xuất hiện nhiều sự cố liên quan đến sức khỏe do sử dụng thường xuyên cam thảo đen dưới dạng kẹo, gây ra các vấn đề về tim mạch.
Ăn khoảng khoảng 2,54cm hay 57 gram cam thảo mỗi ngày trong hai tuần liền có thể gây ra những sự cố bất lợi cho tim.Cam thảo đen chứa glycyrrhizin, một hợp chất làm giảm lượng kali. Khi kali sụt, làm cho nhịp tim bất thường, tăng huyết áp và thậm chí có thể phát sinh tình trạng suy tim sung huyết.
Nhục đậu khấu
Nhục đậu khấu là cây gia vị thuộc chi thực vật họ nhục đậu khấu với khoảng 175 loài. Hạt nhục đậu khấu phổ biến trong ẩm thực những năm gần đây. Tuy nhiên, nếu lạm dụng cũng sẽ gây hại nhiều hơn lợi. Ăn khoảng 4,4 gam (2 muỗng cà phê) gia vị nhục đậu khấu có thể dẫn đến ảo giác, ngộ độc .
Trong vòng một giờ tiêu thụ một lượng lớn hạt nhục đậu khấu, người dùng thường mắc phải các vấn đề về đường tiêu hóa. Sau vài giờ nữa, có thể xuất hiện các vấn đề về tim và thần kinh, nhất là nhóm người mắc bệnh tim mạch.
Chứng ảo giác không xảy ra ngay sau vài giờ sau khi ăn , khiến cho người ta vô tư, ăn nhiều mà không biết rằng vượt liều có thể gây nguy hiểm. Trong xã hội hiện đại, sử dụng nhục đậu khấu không còn phổ biến như những năm đầu thế kỷ 20, song đến thập niên 60 đãxuất hiện những ca ngộ độc do nhục đậu khấu được tái sử dụng.
Hạt nhục đậu khấu
Khế
Khế là một loài cây thuộc họ Oxalidaceae, có nguồn gốc từ Sri Lanka, được biết đến rộng rãi tại Đông Nam Á. Khế là cây ăn quả quen thuộc, nhưng nếu ăn nhiều có thể gây hại nhiều hơn lợi. Đối với những người có thận yếu, tổn thương thận thì không nên ăn khế. Lý do, trong khế có chứa một loại hóa chất tàn phá hệ thống thận. Những người có thận khỏe thì khi ăn khế chất độc này sẽ được kiểm soát và thải ra ngoài, nhưng bất cứ ai tổn thương thận thì nên tránh xa khế.
Vì lý do này, những người bị tổn thương thận giai đoạn đầu, có vấn đề về thận thì không nên ăn quá nhiều khế hoặc nước ép khế khi bụng rỗng. Các triệu chứng trúng độc khế ở thể nhẹ bao gồm buồn nôn, suy yếu, mất ngủ, động kinh và nấc. Bác sỹ có thể điều trị các trường hợp nhiễm độc khế bằng cách lọc thận, nhưng chức năng thận sẽ không bao giờ trở lại bình thường sau khi ngộ độc khế.
Xì dầu
Xì dầu hay nước tương, tàu vị yểu là một loại nước chấm được sản xuất từ hỗn hợp đậu tương, ngũ cốc rang chín, nước và muối ăn lên men. Loại nước chấm này có nguồn gốc từ Trung Quốc, được sử dụng khá phổ biến trong ẩm thực tại khu vực Đông Á và Đông Nam Á.
Gần đây cũng bắt đầu xuất hiện trong một số món ăn của ẩm thực Âu-Mỹ. Tuy là thực phẩm nhưng nếu lạm dụng cũng có thể gây bất lợi cho cơ thể. Bằng chứng, vào năm 2013, một nam thanh niên 19 t.uổi đến từ Virginia (Mỹ) đã uống 0,9 lít xì dầu sau khi được bạn bè thách đố, sau đó rơi vào tình trạng hôn mê do m.áu có quá nhiều muối, suýt c.hết, phải đưa đi cấp cứu.
Hôn mê là một tình trạng trong đó muối trong m.áu tăng cao, khi dòng m.áu bão hòa muối, nó sẽ rút nước từ các bộ phận khác của cơ thể để làm giảm nồng độ muối, kể cả nước từ não và hậu quả não mất nước co lại và c.hảy m.áu. Sau khi uống hết gần 1 lít xì dầu, cơ thể của nam thanh niên nói trên bắt đầu co giật trước khi rơi vào hôn mê. Khi cấp cứu, bác sỹ đã rửa muối cơ thể bằng cách sử dụng hỗn hợp nước và đường dextrose.
Sau 5 giờ, mức mức natri của cơ thể trở lại bình thường, nhưng bệnh nhân còn hôn mê tiếp 3 ngày tiếp theo rồi mới tỉnh. Các bác sỹ cho rằng, nam thanh niên này đã may mắn thoát khỏi “lưỡi hái tử thần” do được cấp cứu kịp thời. Nếu không, hệ thống thần kinh sẽ bị tổn thương nặng nề cho dù qua khỏi.
12 thực phẩm lành mạnh nhưng vẫn có thể gây hại cho sức khoẻ
Tưởng chừng rất tốt cho sức khoẻ nhưng nếu không lưu ý trước khi sử dụng 12 loại thực phẩm này, chúng vẫn gây ra các vấn đề nguy hiểm cho cơ thể.
Mọi người thường nghĩ rằng có một số loại thực phẩm lành mạnh nên thoải mái sử dụng mà không cần lo lắng. Nhưng sự thật là có những nhóm thực phẩm vừa có lợi vừa có hại cho sức khỏe con người.
Chẳng hạn như các loại rau thuộc họ cải có thể chứa lượng chì cao, nhục đậu khấu gây say và hạt couscous thì có rất ít chất xơ. Hãy cùng xem xét các loại thực phẩm cần lưu ý trước khi sử dụng để bảo vệ sức khoẻ.
Cải xoăn
Các loại rau họ cải như cải xoăn, có thể tích tụ kim loại nặng từ đất và có hàm lượng chì cao. Nếu mọi người muốn thêm chúng vào chế độ ăn uống hàng ngày, hãy lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc đảm bảo và được kiểm định.
Bánh gạo
Bánh gạo có thể là món ăn vặt khá tốt để thay thế cho khoai tây chiên và bánh quy, nhưng dù ít calo thì chúng vẫn là một loại thực phẩm chế biến sẵn nên sẽ thiếu các vitamin và khoáng chất. Bên cạnh đó, một nghiên cứu cũng tìm thấy thạch tín trong thực phẩm làm từ gạo.
Dầu dừa
Dầu dừa được quảng cáo và bán trên thị trường như một loại thực phẩm lành mạnh, nhưng sự thật là nó có hơn 80% chất béo bão hòa, làm tăng cholesterol LDL và khả năng mắc bệnh tim.
Cá ngừ tươi
Mặc dù giàu Omega 3 nhưng một số nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng cá ngừ tươi từ Đại Tây Dương có thể chứa hàm lượng thủy ngân cao, dẫn đến ngộ độc.
Quế
Quế thường được sử dụng trong các loại trà, đồ ngọt và làm gia vị. Nhưng một trong những hợp chất của loại gia vị này là coumarin, có thể gây ngộ độc và ung thư.
Nhục đậu khấu
Đây là loại gia vị nổi tiếng với hương vị đậm đà, chủ yếu đến từ Indonesia và Ấn Độ. Tuy nhiên, đã có một số trường hợp bị say nhục đậu khấu được báo cáo. Ăn quá nhiều loại hạt này có thể gây ra ảo giác, nhịp tim nhanh và tác dụng kháng cholinergic.
Cà phê
Có rất nhiều người phải dựa vào cà phê để tỉnh táo, tập trung hơn hoặc sử dụng nó như thói quen trong lúc nghỉ ngơi. Tuy nhiên các nghiên cứu đã chỉ ra rằng uống quá nhiều cà phê có thể làm trầm trọng thêm bệnh thoái hóa khớp, bệnh khớp và béo phì.
Hạt Couscous
Hạt couscous vốn ít chất xơ, nên nếu kết hợp với chế độ ăn nhiều chất béo, nó có thể làm tăng khối lượng chất béo và gây béo phì. Couscous cũng có hàm lượng carbohydrate cao, có thể khiến lượng đường trong m.áu tăng đột biến. Nếu đang bị bệnh tiểu đường hoặc có xu hướng mắc bệnh này trong tương lai, mọi người nên tránh tiêu thụ loại thực phẩm này.
Cá hồi hun khói
Cá hồi hun khói được báo cáo là có hàm lượng hydrocacbon thơm đa vòng cao, có thể có đặc tính độc hại, gây đột biến và ung thư. Ngoài ra quá trình hun khói cũng gây ô nhiễm môi trường.
Kombucha
Kombucha là thức uống lên men đang thịnh hành vì những lợi ích sức khỏe đã được chứng minh. Nhưng đồng thời có một số trường hợp ngộ độc kombucha và suy thận được báo cáo sau khi uống nó. Các chuyên gia đã đưa ra mức tiêu thụ kombucha được khuyến nghị là khoảng 114 g.
Khoai tây
Nếu nhận thấy khoai tây có màu xanh, tốt nhất mọi người nên loại bỏ nó hoặc gọt vỏ hoàn toàn phần xanh. Lúc này, khoai tây có hàm lượng glycoalkaloid cao, một hợp chất độc hại có thể dẫn đến buồn nôn và nôn.
Quả xoài
Nếu có t.iền sử dị ứng cây thường xuân độc, tốt hơn hết mọi người nên tránh xa xoài. Cả hai đều có cùng một chất có thể dẫn đến ngứa, đỏ da, phát ban và mụn nước.
