Rối loạn chuyển hóa gây các bệnh cao huyết áp, tăng đường huyết và cholesterol trong m.áu, làm tăng nguy cơ đột quỵ nhồi m.áu não.
Đang dùng bữa cùng gia đình, cụ ông 85 t.uổi ở Cầu Giấy, Hà Nội, đột ngột bị run tay, đ.ánh rơi đôi đũa. Hai chân ông run rẩy, khuỵu xuống, không thể đi lại. Người nhà cõng ông ra xe, đưa vào Bệnh viện Hữu nghị cấp cứu.
Bác sĩ Mai Đức Thảo, Trưởng khoa Thần kinh, cho biết người bệnh nhập viện ngày 8/12, đột quỵ, trên nền đái tháo đường gần 30 năm. Bệnh đái tháo đường là yếu tố nguy cơ cho bệnh đột quỵ. Nhờ được người nhà đưa vào bệnh viện kịp thời, ông có thể tự đi lại, cầm nắm như bình thường sau một tuần điều trị. Hiện sức khỏe ông đã hồi phục, được ra viện.
Còn cụ ông 85 t.uổi ở Đống Đa nhập viện ngày 15/12 trong tình trạng nói ngọng, liệt, tê nửa mặt và tay trái, t.iền sử tăng huyết áp. Bác sĩ chẩn đoán ông mắc đột quỵ nhồi m.áu não, cao huyết áp, rối loạn chuyển hóa mỡ m.áu, phim chụp cộng hưởng từ chỉ ra ông có nhồi m.áu ở vùng thân não. Nếu không điều trị kịp thời, cụ ông có thể bị ngừng tuần hoàn, nguy hiểm tính mạng. Sau nửa tháng điều trị, cụ ông đã ngồi dậy, có thể ăn uống, nói chuyện bình thường.
Hai bệnh nhân trên đều bị rối loạn chuyển hóa gây cao huyết áp hoặc tiểu đường trước khi mắc đột quỵ. Theo bác sĩ Thảo, tình trạng này là thường gặp: “Hầu như người bệnh cao t.uổi nào cũng mắc rối loạn chuyển hóa. Có thể nói rối loạn chuyển hóa song hành với đột quỵ”.
Bác sĩ Thảo khám cho người bệnh đột quỵ. Ảnh: Chi Lê.
Bác sĩ Thảo cho biết rối loạn chuyển hóa dễ gây tăng huyết áp. “Tăng huyết áp là nguyên nhân chủ yếu dẫn tới đột quỵ c.hảy m.áu não”, bác sĩ cho biết. Tăng đường m.áu, tăng acid uric, mỡ m.áu tăng gây cô đặc m.áu, xơ vữa thành mạch gây tăng nguy cơ đột quỵ.
Điều trị cho người đột quỵ kèm rối loạn chuyển hóa rất khó khăn. Bác sĩ vừa phải điều trị đột quỵ, vừa phải điều chỉnh mỡ, đường m.áu hoặc rối loạn acid uric. Sử dụng nhiều thuốc cùng lúc dễ gây tương tác thuốc, có thể gây tăng tác dụng phụ, chậm có hiệu quả điều trị khiến người bệnh chậm hồi phục thời gian nằm viện lâu.
Theo bác sĩ Thảo, nguyên nhân sâu xa gây bệnh là thói quen ăn uống và sinh hoạt, gồm sử dụng quá nhiều rượu bia hoặc chế độ ăn thừa đường, giàu chất béo, mất cân bằng dinh dưỡng, giảm vận động. Ở người già, chức năng cơ thể suy giảm, rối loạn chuyển hóa dễ xảy ra.
Vì vậy, bác sĩ khuyến cáo người bệnh cao t.uổi cần tuân thủ chế độ ăn hàng ngày và tập luyện, uống thuốc đúng, đủ. Khi cơ thể có dấu hiệu bất thường, người bệnh cần đi bệnh viện kiểm tra ngay. Ngoài ra, người cao t.uổi nên đi kiểm tra định kỳ để xem các bệnh lý rối loạn chuyển hóa như tiểu đường, mỡ m.áu đã được kiểm soát, thuốc có tác dụng hay chưa, có tác dụng phụ hay không, hạn chế nguy cơ bệnh biến chứng dẫn tới đột quỵ.
Hiểu nhầm trong sơ cứu đột quỵ
Nhiều người sơ cứu đột quỵ sai cách khi uống viên an cung ngưu, đ.ánh cảm, uống thuốc hạ áp… trong khi cần đưa bệnh nhân đến viện càng sớm càng tốt.
Uống viên an cung ngưu hoàng hoàn
Nhiều gia đình quá tin tưởng vào tác dụng kỳ diệu từ quảng cáo của viên thuốc an cung nên trì hoãn thời gian đưa người bệnh đến bệnh viện, mất cơ hội điều trị. Trong khi đó, cấp cứu đột quỵ quan trọng nhất là thời gian phát hiện và đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế kịp thời “giờ vàng”, tức 3-6 giờ đầu kể từ khi khởi phát cơn đột quỵ.
Bác sĩ Mai Đức Thảo, Trưởng khoa Thần Kinh, Bệnh viện Hữu nghị, cho biết rất nhiều bệnh nhân đột quỵ uống thuốc an cung trước khi đến bệnh viện. Viên thuốc làm bệnh nhân mất cơ hội chẩn đoán và điều trị, làm thay đổi các dấu hiệu bệnh, rối loạn quá trình đông m.áu của cơ thể, nguy hiểm đến tính mạng trong trường hợp bị xuất huyết não.
Bên cạnh đó, trong thành phần thuốc an cung có kim loại nặng gây nguy hại cho cơ thể người bệnh. Khi đó, bác sĩ vừa điều trị đột quỵ, vừa điều trị nhiễm độc kim loại, quá trình điều trị khó khăn, tốn kém.
Ép tim lồng ngực khi chưa có chỉ định
CPR là biện pháp ép tim ngoài lồng ngực, sử dụng để cấp cứu người ngừng tuần hoàn (ngưng tim ngưng thở), không áp dụng cho đột quỵ. Nếu người đột quỵ không bị ngừng tuần hoàn, áp dụng CPR để cấp cứu không giúp cải thiện tình trạng đột quỵ, ngược lại làm mất thời gian vàng để cấp cứu, có thể gây tổn thương nặng hơn.
Theo bác sĩ Thảo, phương pháp ép tim ngoài lồng ngực cần có tư vấn của nhân viên y tế. Trong trường hợp khẩn cấp, người sơ cứu cần bắt mạch ở cổ người bệnh, chỉ áp dụng CPR khi mạch không đ.ập, người bệnh mất ý thức, không thở.
Bác sĩ Thảo kiểm tra khả năng vận động của người bệnh đột quỵ. Ảnh Chi Lê.
Đ.ánh cảm, uống thuốc hạ huyết áp
Trước khi xảy ra đột quỵ, một số người thường cảm thấy mệt, choáng váng, đau đầu… Triệu chứng này dễ nhầm lẫn với triệu chứng bệnh cảm, tăng huyết áp. Vì vậy một số người áp dụng biện pháp đ.ánh cảm, cho người bệnh uống thuốc hạ huyết áp.
Theo bác sĩ Thảo, đây là phương pháp sơ cứu sai lầm. Đ.ánh cảm, uống thuốc hạ huyết áp không đúng bệnh lý hoặc trích nặn m.áu, đều có tác hại tới cơ thể người đột quỵ. Trong đó, đột ngột hạ áp gây thiếu m.áu não, phù não tăng đột ngột, huyết áp quá thấp có thể đe dọa tính mạng người bệnh.
Vì vậy, bác sĩ Thảo khuyến cáo nên nằm nghỉ ngơi ngay và gọi người nhà đưa đi cấp cứu khi có dấu hiệu đột quỵ như mệt, liệt, tê chân tay, méo mặt, nói khó, nói ngọng…
“Cách tốt nhất là chuyển bệnh nhân tới bệnh viện, gọi cấp cứu sớm. Người nhà không nên áp dụng các biện pháp sơ cứu hay cho bệnh nhân uống thuốc để tránh làm nặng thêm tình trạng đột quỵ”, bác sĩ Thảo nhấn mạnh.
